Kazakistan’da Genç Kadınların Kaçırılarak Evlendirilmesi Çağ Dışı Bir Gelenek Olmaktan Çıkıyor

Kazakistan’da genç kadınların hiç tanımadığı kişiler tarafından kaçırılarak evlendirilmesi artık sıradan bir durum olmaktan çıkıyor. Ülke, bu çağ dışı “geleneği” ortadan kaldırmak için bir yasa tasarısı üzerinde çalışıyor.

Kazakistan, ülkede yaygın olan evlenmek için “gelin hırsızlığı” olarak bilinen kız kaçırma suçunun cezasını artırmayı planlıyor. Parlamentoda ilgili yasa değişikliği için çalışmalar hızla devam ediyor.

Genç kadınların neredeyse tamamı, evlenmek amacıyla kaçırılabileceklerinin ve hayallerinin bir anda yok olabileceğinin farkında. Bu durum, Gulmira K.’nın başına geldiklerinde olduğu gibi birçok genç kadının kabusu haline gelmiş durumda.

Gulmira’nın Zorlu Geçmişi

Almatı’da hemşire olarak çalışan ve soyadını paylaşmak istemeyen 19 yaşındaki Gulmira, kaçırılma hikayesini şu şekilde anlatıyor: “Yaklaşık 20 yıl önceydi. Üniversite eğitimime devam ettiğim Almatı’da, bir akşam okuldan çıktıktan sonra eve dönerken yanıma bir araba yaklaştı. Üç erkek arabadan inip beni zorla arka koltuğa bindirip üzerimi örttü. Yanımda oturan iki kişi beni tutuyordu. İki saat sonra bir köy evinde buldum kendimi. Kadınlar başımı beyaz bir kumaşla örttü. Oradan kaçamazdım ve kısa süre sonra kocam olacak kişiyle tanıştırıldım. Aynı gün bekâretimi kaybettim.”

Gulmira, yaşadıklarını bir hafta sonra ailesine anlatabilmiş ancak beklediği desteği görememiş. “Babam bana sadece sorumluluklarımı hatırlattı, tüm ailenin benden utanç duyduğunu ve bir daha görmek istemediklerini söyledi. Böylece maddi sıkıntı çeken bir adamın eşi oldum. Ailem ise oldukça varlıklıydı” diyerek kaçırılmasının ardından yaşadıklarını anlatıyor.

Zorla yaşadığı evlilikten dokuz yıl sonra kurtulan Gulmira, bu süreci şu sözlerle anlatıyor: “O dönemde iki çocuğum vardı. Bir hastanede eski bir okul arkadaşımla karşılaştım ve yaşadıklarımı anlattım. Bana çocuklarımla birlikte Almatı’ya dönmemi önerdi, ben de bunu yaptım. Arkadaşım daha sonra boşanma ve iş bulma konusunda yardımcı oldu. Eski eşim olan olaylara kayıtsız kaldı. Eğer kız kaçırmaya ceza uygulanıyor olsaydı, hayatım farklı olabilirdi. Ancak o dönemde yaptırım olmadığı için üniversite eğitimim yarım kaldı.”

Yıllardır Devam Eden Anlaşmazlıklar

Hukuk durumunda değişiklik öngören ilk umut ışığı 2023 yılının Ağustos ayında belirdi. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in insan hakları sorumlusu Artur Lastayev, kız kaçırma suçuna cezai yaptırım getiren bir yasa tasarısı hazırladığını duyurdu. Lastayev, gazetecilere yaptığı açıklamada, “Başsavcılığa sadece 125. maddeyle ilgili olmayan suçlar için ayrı bir liste hazırlaması için talimat verdik. Tasarı, komşu ülkelerin deneyimlerini ve Birleşmiş Milletler tavsiyelerini dikkate alıyor” ifadelerini kullandı.

Başsavcılığın destek vereceğini açıklamasına rağmen ilerleyen süreçte herhangi bir gelişme yaşanmadı. Altı ay sonra ülkenin lideri, Devlet Başkanı Tokayev konuyu ele alarak, “Ülkemizde kız kaçırma suçu işleyenlerin ulusal geleneklere sığınarak meşrulaştırmaya çalıştıklarını görüyoruz. Bu kabul edilemez ve her bireyin onur, hakkaniyet ve özgürlüklerin tartışılmaz olduğu ilkelere aykırıdır” dedi.

“Kız Kaçırma Gerçek Bir Gelenek Değildir”

Kız kaçırmaya daha sert cezalar talep eden Kazakistan Hükümeti’nde yer alan Milletvekili Murat Abenov, Devlet Başkanı’nın bu açıklamasıyla konunun ülke genelinde gündeme geldiğini belirterek, “Kolluk kuvvetleri içinde bu yanlış gelenekle barışık kişiler olduğunu biliyoruz” dedi.

Abenov, Kazakistan’ın güney, batı bölgeleri ile Astana ve Almatı gibi bölgelerinde görülen kız kaçırma olaylarının geleneksel olmadığını belirterek, “Kız kaçırma sadece Orta Çağ’da, askeri başarılarla bir zafer sembolü olarak görülürdü. Savaşa katılmayan ailelerin kızlarının kaçırılması ağır bir suçtu ve idam cezasını gerektiriyordu” dedi.

İnsan Hakları savunucusu Lastayev’in amacı, zorla evlenme amaçlı kız kaçıranların üç yıla kadar hapisle cezalandırılmasını sağlamak için ceza yasasındaki 125. maddeye bir paragraf eklemek. Abenov, “Kaçırılan kişinin yaşadığı travmanın ağırlığına bağlı olarak suçlu için on yıla kadar hapis cezası talep edilebilecek. Tecavüz vakaları ayrıca ele alınacak” dedi.

Yasa değişikliğinden sonra kız kaçırma suçları nedeniyle yapılan şikayetlerde büyük bir artış olacağını öngören Abenov, “Son üç yılda resmi olarak 214 şikayet yapıldı, ancak gerçekte daha fazla şikayet olduğunu biliyorum. Şikayetlerin sadece 10’u mahkemeye taşındı. Diğer şikayetler yeterli delil olmadığı gerekçesiyle durduruldu” dedi.

Devletin Eğitim Sistemine Eleştiri

Avukat ve insan hakları aktivisti Halida Aşigulova, Kazakistan devletinin özellikle kız kaçırma suçunun sıkça görüldüğü bölgelerde eğitim eksikliği yaşadığını savunuyor. Aşigulova, “Gençlere insan hakları konusunda yeterli bilgi verilmiyor. Evlilik ve aile yasaları hakkında da az bilgi sahibi oluyorlar. Oysa evlilik, tarafların özgür iradesiyle gerçekleşmelidir” dedi.

Aşigulova, Murat Abenov’un kız kaçırma suçunu daha ciddi cezalandırmak için öneriler hazırlayan çalışma grubunu desteklediğini belirtiyor. Aşigulova’nın umudu, geleneksel adetlere karşı daha mesafeli duran Kazak gençlerinde yatıyor.